ไขข้อข้องใจ…ไขมันในเลือดสูง

1. Cholesterol คืออะไร? แหล่งที่มา?

สารชนิดหนึ่งคล้ายไขมัน ที่มีลักษณะเป็นกึ่งของแข็งและกึ่งของเหลวสามารถพบได้ในเซลล์ทั่วไปของอวัยวะในร่างกาย โดยปกติร่างกายสามารถสร้างขึ้นมาเองได้ 70%(จากอวัยวะตับ ไขสันหลัง สมอง และผนังหลอดเลือดแดง) อีก30%  มาจากอาหารที่รับประทาน ได้แก่ ไขมันอิ่มตัวเป็นไขมันที่มีลักษณะแข็งตัวได้ ในอุณหภูมิห้อง(25 )ได้แก่  ไขมันสัตว์ ไขมันมะพร้าว ปาล์ม รวมถึงเช่น เนย ครีมเทียม เนยแข็ง ฯลฯ

2. Cholesterol มีความสำคัญอย่างไร?

ตอบ สำหรับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดรวมถึงมนุษย์  Cholesterol นับว่าเป็นสิ่งที่มีความจำเป็นต่อการดำรงชีวิต  เป็นส่วนประกอบของเยื่อหุ้มเซลล์ของสัตว์ (Cell Membrane) และเป็นสารเริ่มต้นในการสังเคราะห์ สเตียรอยด์ ฮอร์โมนเพศทั้งเพศชายและเพศหญิง สังเคราะห์กรดน้ำดี เกลือน้ำดี (Bile Salt) ช่วยสร้างวิตามินดี  และเป็นฉนวนปกป้องห่อหุ้มเส้นใยประสาท

3. Cholesterol รวม คำนวณจากอะไร?

ตอบ  คำนวณจากผลรวมของไขมันเลว LDL+ ไขมันเลว VLDL+ไขมันดี HDL

ไขมันเลว VLDL ได้จากค่าประมาณการ 20% ของค่าTriglycerides

Cholesterol รวม = LDL+ HDL+ Triglycerides/5

4. ทำไมร่างกายต้องมีทั้งไขมันเลวและไขมันดี?

ตอบ  LDL มีส่วนประกอบ cholesterol 26%   triglycerides10% ทำหน้าที่เสมือนพาหนะขนส่ง cholesterol ไปในหลอดเลือดเพื่อไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย

VLDL มีส่วนประกอบ triglycerides 70% cholesterol 10%ทำหน้าที่เสมือนพาหนะขนส่ง triglyceridesไปในหลอดเลือดเพื่อไปยังส่วนต่างๆของร่างกาย

LDLและ VLDL ปริมาณที่มากเกินไป ถูกเรียกว่าไขมันเลว เพราะจะทำให้เกิดการสะสมตัวของไขมันที่ผนังเส้น นานเข้าจะก่อตัวเป็นผนังเซลที่หนาตัวและแข็ง ขาดความยืดหยุ่นและเกิดการตีบตันของหลอดเลือด มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมองตีบตันและแตก รวมถึงกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดหรือหัวใจวายได้

โดยธรรมชาติร่างกายจึงสร้างไขมันดี HDL มาสร้างสมดุล โดย HDLเสมือนพาหนะนำไขมัน cholesterolและ triglycerides ส่วนเกินจากหลอดเลือดมาขับทิ้งที่ตับ

5. อัตราส่วนที่เหมาะสมระหว่างไขมันเลวและไขมันดีที่จะทำให้ไขมันไม่ก่อตัวหรือสะสมในหลอดเลือดควรอยู่ในเกณฑ์เท่าไร? จึงจะเรียกว่าความเสี่ยงต่ำ

ตอบ

LDL / HDL < 3

Triglycerides / HDL < 2

Total cholesterol / HDL < 4

6. ไขมันเลว Triglyceride มาจากไหน?

ไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) ได้จากการกินอาหารไขมันโดยตรง และถูกสร้างขึ้นที่ตับ จากอาหารประเภทแป้ง น้ำตาล โปรตีน และแอลกอฮอล์ที่บริโภคมากเกิน ร่างกายจะเปลี่ยนเป็นไตรกลีเซอไรด์ และเก็บสะสมไว้ที่ชั้นใต้ผิวหนังบริเวณพุงของผู้ชาย หรือต้นแขน ต้นขา และสะโพกของผู้หญิง หรือสะสมที่ตับเป็นไขมันพอกตับ

ถ้ามีไขมันชนิดนี้สูงมาก จะสะสมทำให้ตับอ่อนอักเสบได้ และจะเพิ่มอัตราเสี่ยงต่อการเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจ โดยทำให้ไขมันไม่ดีไปสะสมในผนังหลอดเลือดแดงได้เร็วขึ้น

7. ไขมันเลว LDL มาจากไหน?

ตอบ ส่วนมากมาจากร่างกายสร้างขึ้น อีกส่วนได้จากอาหารโดยเฉพาะจากไขมันอิ่มตัว คือ ไขมันจากสัตว์ทุกชนิด (ยกเว้นปลา) ไข่ นม อาหารทะเล ไขมันอิ่มตัวจากพืชสกุลปาล์ม เช่น น้ำมันปาล์ม น้ำมันมะพร้าว  รวมถึงกลุ่มอาหารไขมันทรานส์  Trans fatty acid เนย ชีส ไอศกรีม เค้ก คุ้กกี้ น้ำสลัดสำเร็จรูป เป็นต้น เมื่อกินเข้าไปแล้วจะไปเพิ่มโคเลสเตอรอลชนิดไม่ดี (LDL) ในร่างกาย

8. กลุ่มอาหารประเภทใดที่ทำให้เกิดหลอดเลือดตีบตันได้มากที่สุด เพราะอะไร?

ตอบ     กลุ่มอาหารไขมันทรานส์  Trans fatty acid มีมากในน้ำมันไม่อิ่มตัวที่ “ทอดซ้ำ” หรือน้ำมันที่ผ่านกรรมวิธีโดยการเติมไฮโดรเจนเพื่อให้มีคุณสมบัติที่ไม่เป็นไขและไม่เหม็นหืนจากออกซิเจนในอากาศได้โดยง่าย ได้แก่  นมอบ เบเกอรี่ มาการีน ครีมเทียม เนยเทียม เนยขาว พีนัทบัตเตอร์ ขนมกรุบกรอบแทบทุกชนิด คุกกี้ โดนัท รวมถึงการทอดแบบน้ำมันท่วม เช่น มันฝรั่งทอด ปาท่องโก๋ ข้าวโพดคั่ว ไก่ทอด หมูทอด ปลาทอด เนื้อทอด

อาหารกลุ่มนี้ รับประทานแล้ว ทำให้เพิ่มไขมันเลวทั้ง  LDL และ VLDL ลดไขมันดี HDL ทำให้เพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจหลอดเลือดและสมอง อีกทั้งเป็นสารก่อมะเร็งด้วย

9. การเพิ่ม HDL ให้สูงขึ้น ด้วยวิธีใด ?

ตอบ

การยกระดับไขมัน HDL cholesterol ให้สูงขึ้นได้ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม

• การออกกำลังกายแบบต่อเนื่อง (AEROBIC EXERCISE)ครั้งละ 20 -30 นาที
• สารใยอาหาร (soluble fibers) ที่พบได้ในข้าวโอต, ผลไม้, ผักสามารถทำให้ระดับไขมัน LDL cholesterol ลดลง และในขณะเดียวกันจะเพิ่มระดับ HDL cholesterol ขึ้น
• พวกไขมันไม่อิ่มตัว (monounsaturated fats)น้ำมันมะกอก อโวคาโด คาโนลา น้ำมันเมล็ดองุ่น และน้ำมันถั่วลิสง ส่วนน้ำมันมะกอกนั้นดีต่อสุขภาพมากที่สุด หลีกเลี่ยงไขมันอิ่มตัว (saturated fat) และไขมันทรานส์ (transfats)
• อย่าให้อ้วน-ลดน้ำหนักตัว ไม่สูบบุหรี่,ไม่ดื่มแอลกอฮอล์
• สำหรับยา niacin(vitamin B3) สามารถเพิ่มระดับ HDL cholesterol ได้จริงแต่ต้องใช้ในปริมาณสูงมาก  ซึ่งไม่เหมาะที่จะนำมาใช้ในด้านปฏิบัติเพราะทำให้เกิดอาการคัน (itching) ออกร้อน หน้าแดง

10. หลักการควบคุม และป้องกันไขมันในเลือดสูง

ตอบ

• เลือกบริโภคเนื้อสัตว์ที่มีcholesterol ต่ำ เช่น เนื้อปลา หลีกเลี่ยงเนื้อสัตว์ติดมัน และหนัง หลีกเลี่ยงอาหารที่มีcholesterol สูง เลือกดื่มนมไขมันต่ำ หรือนมถั่วเหลือง
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันอิ่มตัว ไขมันจากสัตว์ทุกชนิด น้ำมันจากพืชสกุลปาล์ม เช่น น้ำมันปาล์ม น้ำมันมะพร้าว กะทิ และไขมันทรานส์หรือไขมัน “มฤตยู” ซึ่งพบเห็นในอาหารสำเร็จรูปทั้งหลาย ไขมันทรานส์มักทำจากน้ำมันพืชที่แปรรูปจากน้ำมันที่เดิมเป็นของเหลวกลายเป็นไขที่แข็งเป็นก้อน ซึ่งใช้ในอุตสาหกรรมอาหาร เช่น ขนมอบ หรือเบเกอรี่ที่มีมาการีน (เนยเทียม) และครีมเทียม ฯลฯ รวมถึง น้ำมันพืชที่ใช้ทอดซ้ำหลายๆครั้งด้วยอุณหภูมิที่สูง
• เลือกบริโภคอาหารที่มีกรดไขมันดี เลือกไขมันไม่อิ่มตัว ซึ่งมีวิตามินเอฟ (Vitamin F) หรือ กรดไลโนเลอิก (Linoleic acid) จะช่วยลดไขมัน LDL และลดโคเลสเตอรอล โดยทำให้การเผาผลาญโคเลสเตอรอลที่ตับเพิ่มขึ้น

ไขมันไม่อิ่มตัว หมายถึง ไขมันจากพืชเกือบทุกชนิด ยกเว้นพืชสกุลปาล์ม และมะพร้าว เช่น น้ำมันถั่วเหลือง น้ำมันรำข้าว น้ำมันข้าวโพด น้ำมันมะกอก และไขมันโอเมก้า 3

• การผัด หรือทอดควรใช้ไขมันไม่อิ่มตัว ด้วยความร้อนที่ไม่สูงมาก หรือไม่ให้ถึงจุดเกิดควันรวมถึงน้ำมันทอดซ้ำ เพราะจะกลายสภาพเป็นน้ำมันทรานส์
• เลือกบริโภคอาหารที่มีใยอาหารสูง เลือกผัก และผลไม้รสหวานน้อย ชนิดที่มีใยอาหารสูง เช่น แอปเปิ้ล ฝรั่ง ถั่วเขียว ข้าวโพดอ่อน แครอท ถั่วฝักยาว เม็ดแมงลักฯ จะช่วยลดโคเลสเตอรอลในเลือด โดยใยอาหารจะจับกับน้ำดีที่มีส่วนประกอบของcholesterol ในลำไส้เล็ก และทำให้การดูดซึมcholesterolจากอาหารเข้าสู่ร่างกายได้น้อยลง
• การเพิ่ม HDL การออกกำลังกายแบบต่อเนื่อง ด้วยการเดิน, จอกกิ่ง, ปั่นจักรยานเพิ่มการเต้นของหัวใจ (HEART RATE) ได้ครั้งละ 20 -30 นาที  เป็นวิธีที่ดีทีทำให้ระดับของ HDL CHOLESTEROL สูงขึ้นประมาณร้อยละ 5
• ลด และควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ ลดปริมาณแป้ง ของหวานเพิ่มผัก และถั่วชนิดต่างๆ เข้าไปแทน หลีกเลี่ยงการทานอาหารหนักในมื้อเย็นและการทานอาหารตอนดึก
• เลิกสูบบุหรี่ ลด และเลิกดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จะทำให้ไขมันชนิดดี เพิ่มมาก
• ควรนอนให้เพียงพอทุกวัน ควบคุมอารมณ์ รู้จักผ่อนคลายความเครียด